*२० एप्रिल १८६२*

*लुई पाश्चर व क्लॉड बर्नार्डने पाश्चरायझेशनचा प्रयोग केला*

*पाश्चराइज्ड दूध म्हणजे काय ?*

आपण पिशव्यांचे दूध जेव्हा अाणतो तेव्हा त्यावर पाश्चराईझड् मि्क असे लिहिलेले असते. पाश्चराइज्ड म्हणजे काय हा प्रश्न तुम्हाला सतावत असेल. लुईस पाश्चर या शास्त्रज्ञाच्या नावावरून हे नाव दिले गेले आहे. या फ्रेंच शास्त्रज्ञाने दूध निर्जंतुक करण्याची जी पद्धत शोधून काढली त्याला पाश्चरायझेशन असे म्हणतात.
 आपल्या घरी दूध खराब होऊन नासू नये म्हणून एक तर आपण ते फ्रिजमध्ये ठेवतो वा उकळून थंड करून फ्रिजमध्ये ठेवतो. दूध आणून जर तसेच ठेवले तर काही वेळाने ते नासते. उन्हाळ्यात तर असे फार लवकर होऊ शकते मग दुधाचे एवढे टँकर लाखो लिटर दुधाच्या डेअरीमध्ये दूध टिकावे म्हणून काय करत असतील, हा प्रश्न अनेकांना पडला असेल.
 यासाठी काय करतात ते आपण पाहू. दूध योग्य त्या तापल्या पानांपर्यंत योग्य त्या काळासाठी गरम करून त्यातील सर्व रोगकारक जंतू नष्ट करण्याच्या प्रक्रियेला पाश्चरायझेशन असे म्हणतात. या प्रक्रियेत दुधातील घटक, त्याचा रंग, वास, पोषणमूल्य इत्यादींमध्ये कोणताही बदल होत नाही. पाश्चरायझेशनच्या अनेक पद्धती असल्या तरी त्यातील एक पद्धत सामान्यतः वापरली जाते. या पद्धतीत दूध अत्यंत वेगाने खूप कमी वेळात ७२ डिग्री से. पर्यंत गरम करतात. त्या तापमानाला किमान १५ सेकंद ठेवून नंतर अत्यंत वेगाने ४ सेंटिग्रेड इतके थंड करतात. या पद्धतीत खूप मोठ्या प्रमाणातील दुधाचे पाश्चरायझेशन दर तासाला होऊ शकते. त्यामुळे डेअरीमध्ये ही पद्धत वापरतात. पाश्चरायझेशनमुळे आपल्याला सुरक्षित दूध मिळते. पाश्चरायझेशनमुळे ९० % जंतू मरतात. म्हणून घरी आणल्यानंतर जर ते तसेच ठेवले तर खोलीतल्या तापमानामुळे या जीवाणूंची वाढ होऊ शकते. पाश्चराईज्ड केलेले दूध खराब होऊ नये म्हणून आणल्यावर एकतर ते उकळून घ्यावे किंवा फ्रीजमध्ये ठेवावे.

https://www.facebook.com/दिनविशेष-आणि-विज्ञान-501443670043532/